Vouwwaaier met een dubbel blad van papier waarop in gouache aan de voorkant een militair kampement en een legerformatie, op de achterkant het beleg van een stad, op een ajour en in reliëf gesneden montuur van parelmoer, anoniem, ca. 1750

Titel(s)

Vouwwaaier met een dubbel blad van papier waarop in gouache aan de voorkant een militair kampement en een legerformatie, op de achterkant het beleg van een stad, op een ajour en in reliëf gesneden montuur van parelmoer

Objecttype

• vouwwaaier

Objectnummer

BK-1978-159

Omschrijving

Deze waaier staat geheel in het teken van het krijgsbedrijf. Het is een goed voorbeeld van een eenheid in blad en montuur. Het blad heeft aan de voorkant een niet veel voorkomende, asymmetrische verdeling met links een Frans legerkamp en rechts een maarschalk die samen met hoge, Franse officieren te paard een parade afneemt. In de linker cartouche: de militairen in grijze uniformen met tricorns getooid met witte cocarde's zijn franse troepen tussen 1734 en 1757. Vanaf 1762 zijn de cocarde's zwart. Waarschijnlijk is hier een groep 'anspessades' te zien; edellieden, elite soldaten, die dienden bij de infanterie:12 op een compagnie van 300 man. In de rechter cartouche: de caveleristen in blauwe justaucorps (met rode mouwopslagen) zijn hoogstwaarschijnlijk Gardes du Corps, Maison du Roi. De cavaleristen in rode jassen zijn Gendarmes de la Garde of Chevaux-legers de la Garde of Mousquetaires. De middelste figuur - met in de rechterhand een maarschalkstaf - draagt over de linkerschouder het blauwe ordelint van de 'Ordre du Saint Esprit'. Mogelijk is hier Lodewijk XV (1710-1715-1774) afgebeeld. Deze koning voerde tussen 1740-8 de 'Oostenrijkse Successieoorlog in verband met de opvolging van Maria Theresia in de Oostenrijkse erflanden. De Fransen onder aanvoering van Maurits van Saksen versloegen de verboden Engelsen, Hollanders en Oostenrijkers in de slag bij Fontenay (Henegouwen) op 11 mei 1746 en bij Lafeld (juli 1747). De troepen op de achtergrond zijn franse regimenten, zie de witte franse koninklijke vlaggen. Op een der linies is een militair met een 'sponton' (officier) of een hellebaard (onderofficier) te zien. Bijzonder opvallend is de samengestelde, ornamentele rand om de voorstellingen. Behalve de militaire attributen die men op een dergelijke waaier zou verwachten zijn prominent in het midden verschillende groenten, waaronder radijs, aubergine, pompoen en bonen, afgebeeld tesamen met vruchten en schelpen. Tenslotte valt de kleine cascade in de hoek op. Aan de achterzijde zijn over de uiteinden van de benen extra stroken papier geplakt, zodat het blad over de gehele breedte beschilderd kon worden. Het uit rocailles opgebouwde montuur is bijzonder rijk in reliëf gesneden met allerlei militaire attributen. In de centrale reserve een boertige scène in de trant van de Vlaamse schilder David Teniers de jongere (1610-1690) wier werk in de 18e eeuw in Frankrijk bijzonder geliefd was en vele malen in grafiek werd uitgegeven. Op het montuur een trofee met geschut en roedebundel

Vervaardiger

• waaierschilder: anoniem
• waaierschilder: David Teniers (II) (naar)
• paarlemoerwerker: anoniem
• waaiermaker: anoniem

Plaats vervaardiging

Frankrijk (mogelijk)

Datering

ca. 1750

Fysieke kenmerken

Papier, gouache, parelmoer, glas

Materiaal

• blad: papier
• blad: gouache (waterverf)
• montuur: parelmoer
• montuur: olieverf
• sluitpin: glas

Techniek

scheppen (papierbereiding) / schilderen / snijden / schilderen / slijpen

Afmetingen

geheel: spanwijdte ca. 56 cm × lengte ca. 29 cm

Verwerving

aankoop 4-dec-1978

Copyright

Publiek domein

• Waaiers en waaierbladen 1650-1800, Bianca M. du Mortier, p. 30-31, cat.nr. 11
• Keuze uit de aanwinsten, p. 183, afb. 13